Бар жэл

Бар жэл

Чигчи. Сайн байнуу, хүндэтэ манай радио сонсогшод! Мэндэ амар, Бар жэлтэй хүбүүд басагад! Год Тигра наступил! Бар звучит по тигриному грозно и гордо! Бар-ррр, как рычание могучего тигра по имени Бар! Барр-баррр дуутай баржагар боро амитан, хэмши? – гэжэ асуухадам, харюусаба, – Барр-барр дуутай баржагар боро амитан бар гээшэлби! Барр-барр дуутай баржагар боро бар, хэн гэжэ нэртэйбши, гэжэ һурахадам, – Барр-барр дуутай, баржагар боро бар, Бар гэжэ нэртэйб гэбэ бар! Ррррр!
Гүүглэй. Ой, сайн байна, Чигчи! Шимни ямар аймшагтай дуу гаргажа, Гүүглэй Мэргэн ахайгаа айлгажа байнаш! Напугал дядю Гүүглэй!
Чигчи. Амар мэндэ, Гүүглэй Мэргэн багша! Битнай бар амитан боложо Бар жэл тухай үхибүүдтэ хөөрэжэ байнаб. Год Тигра эхилбэ ха юм!

Хүбшэ хада байратай,
Хурса араа шүдэтэй,
Хурдан шуумар гүйдэлтэй,
Али бүгэдые гайхуулдаг
Алаг эреэн бар лэ!
Вот такой я грозный Бар жэл! Живу я в тайге, полосатая шкура у меня. Я быстрый и ловкий. Все звери меня боятся! Арррр! Урррр! Яррррр!
Гүүглэй. Ой, боюсь-боюсь-боюсь!!! Аймшагтай! Айнаб! Айдхатай!
Хара амияа хараад,
Холо газараар ябадаг,
Хурса омог харасатай,
Согтой омог абаритай
Соохор эреэн бар лэ!
Ой-ей-ей! Айхабтар айдаһатай амитан! Зубы-то какие страшные, аймшагтай араа шүдыень харыт ээ!
Чигчи. Араа шүдыем хаража абагты! Аррр!
Гүүглэй. Ай-ай-ай! Баряа! Хазаа! Эдеэ! Абарыт! Шамдыт! Барижа, хазажа эдехэнь!
Чигчи. Баряаб! Поймал! Хазааб! Укусил! Эдеэб! Съел! Ням-ням-ням! Гүүглэй багшаа, амтатай бэшэ байнат! Вы не вкусный. Амтатай бэшэт.
Гүүглэй. Юун амтатай бэшэб гэжэ? Дабаһалаа юм гүш?
Чигчи. Үгы, дабаһалаагүйб таниие. Мяхантнай хатуу байна. Ганса шүрбэһэн. Жилы одни у Вас. Давайте лучше дружить с Вами! Нүхэд болое. Би таниие эдихэеэ болибоб. Нүхэсэжэ ябая.
Гүүглэй. Тиигэе-тиигэе, нүхэр баржагар бар.
Бар жэл, бар жэл гээд,
Баярлахадам,
Бар жэл урдаһаам
Баһа баярлана.
Хоёр баярнай
Гоёор ниилэхэдээ,
Хүсэтэй боложо,
Хаанашье толотоно.

Чигчи.
Тиигэжэ
Би бар жэлдэл
Хүсэтэй болоноб.
Тиигэжэ
Бар жэлтэеэ
Хүхюүтэй жэллэхэб.
Давайте жить дружно!
Гүүглэй. Давай! Нээрээшье бү бэе бэеэ эдилсэе! Бэе бэедээ муу юмэ бү хэе. Бар жэлтэн тиимэшье аймшагтай ууртай зан абаритай бэшэ юм. бар жэлтэн һайн хүнүүд гэжэ дуулаа һэмби! Тиимэ гү, Чигчи!
Чигчи. Тиимэ-тиимэ, зүб. Бар жэлтэн нээрээшье һайн хүнүүд! Кто родился в год Тигра, они все добрые, воспитанные, вежливые, не жадные! Я знаю!
Гүүглэй. Жэл бүхэндэ һайн, муу үдэрнүүд гэжэ байдаг юм. Дуулаа һэн гүш, Чигчи?
Чигчи. Үгы, хөөрыт маанадтаа, багшаа!
Гүүглэй. Бар жэл абаад үзэхэдэ иимэ байна. Бар жэлэй муу, һайн үдэрнүүд.
Бар жэлтэй хүн
Баяртай ябадаг хүн.
Бар жэлэйнгээ
Бүхы ёһо сахидаг лэ.
Гарагай долоон
Наһанайнь амин үдэр юм.
Гарагай табан
Һүлдэ үдэр юм.
Гарагай зургаан
Харша муу чисаа үдэр юм.
Һайн муу үдэрнүүдээ
Һайнаар сахидаг,
Тиигэжэл ходо ябахадаа,
Тодхор гайһаа зайладаг даа.

Чигчи. А теперь расшифруйте, багша, что сказали. Я пока ничего не понял. У людей года Тигра есть хорошие и плохие дни недели. Это я понял. Ойлгооб. А дальше что сказали то?
Гүүглэй. Помнишь, учили дни недели, гараг нэгэн, гараг хоёр, гараг гурба и т.д.
Чигчи. Һанааб-һанааб! Гараг нэгэ – это воскресенье. Нима үдэр. Счет недели у бурят-монголов с воскресенья. А еще Нима үдэр называют Бүтэн һайн үдэр. То есть хороший полный день. Выходной, значит. Амаралтын үдэр!
Гүүглэй. Гарагай долоон юун болоноб?
Чигчи. Гарагай долоон гэхэдээ суббота, Бимба гараг болоно.
Гүүглэй. Гарагай долоон бар жэлтэндэ наһанай амин үдэр болоно. День жизненной силы.
Чигчи. Наһанай амин үдэр.
Гүүглэй. Гарагай табан Юун болоноб?
Чигчи. Гарагай табан...нима, даваа, мягмар, лхагва, пүрбэ... Пүрбэ үдэр болоно, четверг.
Гүүглэй. Вот, четверг, Пүрбэ үдэр, гарагай табан – һүлдэ үдэр.
Чигчи. Һүлдэ – это дух. Значит, день Духа.
Гүүглэй. Гарагай зургаан?
Чигчи. Гарагай зургаан...шестой день..это будет пятница – Баасан гараг.
Гүүглэй. Пятница – Баасан гараг для Тигра харша муу үдэр.
Чигчи. Харша муу үдэр – это значит очень плохой, неудачнй день для года Тигра. Зүб гү?
Гүүглэй. Тиимэ, харша муу үдэр. Тиибэшье, һайн муу үдэрнүүдээ һайнаар сахижа ябаа һаа, гай тодхорто орохогүйт.
Чигчи. Так, ребята, кто года Тигра, внимательно слушали? Запомнили? Давайте, будьте бдительны в эти дни! В хорошие дни смело начинайте строить планы. В плохие дни сидите дома и тише воды, ниже травы. Поняли?
Гүүглэй. Хүндэтэ манай радиосонсогшод, бар жэлтэн, морин жэлтэй хүнүүд, нохой, гахай, тахяа, хулгана гэхэ мэтэ жэлнүүд, та бүгэдэниие бар жэлээр амаршалжа, һайн һайханиие хүсэнэб!
Чигчи. Хүбүүд-басагад, хонид-могойнууд, луу-туулайнууд, уулзахабди, баяртай!
Гүүглэй. Уулзатараа, нүхэдни!